(Her)balanceren werkbelasting en draagvermogen in de job

Kwaliteitsvollejobs worden gekenmerkt door een evenwicht tussen werkbelasting (moeten) en draagvermogen (kunnen). Wat wordt er allemaal verwacht in de job? Hoe hoog wordt de lat gelegd? Welke problemen stellen zich in de job? En welke regelruimte of mogelijkheden wordt geboden om redelijkerwijs met deze verwachtingen en problemen om te gaan? Spraakmakend in deze is ongetwijfeld het job demands-job control model, ontwikkeld door Karasek (1979).

Vanuit duurzaamheidsperspectief bekeken vormen het ontspannen en het uitdagende werk de meest na te streven alternatieven. Het uitdagende werk (in de chemie:26,2%)  biedt veel leermogelijkheden en een hoog motivatiepotentieel. Immers, het werk stelt telkens opnieuw eisen aan de werknemers, maar biedt hen ook de mogelijkheden om daar adequaat op te reageren. Het ontspannen werk (in de chemie:45,5%) kent ruime regelmogelijkheden, acceptabele werkdruk en relatief lage taakverwachtingen.  Het biedt een hoge kans op werkbaarheid nu en op termijn. Belangrijk daarbij zal zijn dat het ontspannen werk op termijn niet (te veel) overhelt naar het saaie werk, maar dicht blijft aanleunen bij het uitdagende werk. De meeste werknemers hebben blijvend het gevoel nodig om progressie of vooruitgang te kunnen maken (het zogenaamde “progress principle”). Ook hele kleine progressie of kleine stapjes vooruit, hebben een positieve invloed op het engagement en werkgoesting van werknemers.

Stress of burn-out zal het meest voorkomen waar de beslissingsruimte laag is en de jobverwachtingen hoog: het slopend werk (in de chemie:9,9%). De kans op problemen is hoog en de mogelijkheden om deze problemen het hoofd te bieden laag. Er zijn te weinig regelmogelijkheden. Afhankelijk van de context kunnen deze regelmogelijkheden bestaan uit autonomie, maar ook uit inspraak, beslissingsruimte, budget, opleiding, coaching door een leidinggevende of collega, samenwerkingsmogelijkheden, … Een duurzame werkbaarheidsaanpak zal erin bestaan om te sleutelen aan deze vormen van  ondersteuning  en/of te sleutelen aan (meer) realistische jobverwachtingen

Saaie of gemakkelijke jobs (in de chemie:18,4%) zijn vanuit duurzaamheidsperspectief evenmin kwaliteitsvol te noemen. Saaie en gemakkelijke jobs kunnen leiden tot bore-outs. Bore-outs zijn in vergelijking met burn-outs relatief minder gekend en besproken. Bore-outs wijzen evenzeer op een energiestoornis. Het werk dat iemand moet doen is te makkelijk en te gering om de werktijd te vullen. De werknemer ontwikkelt gelijkaardige symptomen als bij burn-out: minder concentratie, een groeiend risico op fouten en een laag zelfbeeld. Saaie jobs dienen vanuit werkbaarheidsoogpunt geactiveerd te worden door meer regelmogelijkheden, afwisseling en/of uitdagingen in de job te voorzien.

In het denkmodel van Karasek staat uiteindelijk niet de persoon van de medewerker centraal, wel de wijze waarop arbeid en processen zijn georganiseerd en de mate waarin het personeelsbeleid de werknemers ondersteunt. Taakeisen en regelmogelijkheden vormen op die manier eigenschappen van de job (de kwaliteitsrisico’s) en zijn op hun beurt afgeleiden van de arbeidsorganisatie en het HR-beleid (de kwaliteitscondities) op het niveau van de organisatie. Verplatting van de organisatie, meer zelfsturing, bijstelling van de prestatiedoelen, investeren in meer collegiale ondersteuning, … vormen op die manier structurele beleidsmaatregelen voor een hogere werkbaarheidskwaliteit in organisatie.

Bronnen:

Karasek, R. A. (1979). Job demands, job decision latitude, and mental strain: Implications for job redesign. Administrative science quarterly, 285-308.

Janssens, F. (2015). Actieve jobs: sleutel tot werkbaar werk en duurzame inzetbaarheid. Brussel: Stichting Innovatie & Arbeid.